สดร. ร่วมทีมนักดาราศาสตร์นานาชาติ ค้นพบระบบดาวคู่ที่มองไม่เห็น

          เฟซบุ๊ก สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ Fan Page รายงานว่า นักวิจัยสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์กรมหาชน) (สดร.) ค้นพบระบบดาวคู่ที่มองไม่เห็นซึ่งอยู่ห่างจากโลกมากกว่า 2,000 ปีแสง โดยระบุว่า นักวิจัยได้ใช้กล้องโทรทรรศน์ควบคุมระยะไกลอัตโนมัติ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.7 เมตร ณ หอดูดาวเกาเหมยกู่ มณฑลยูนนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน กล้องโทรทรรศน์ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5 เมตร ณ หอดูดาวแห่งชาติ ดอยอินทนนท์ จ.เชียงใหม่ ร่วมกับทีมนักดาราศาสตร์นานาชาติ ใช้กล้องโทรทรรศน์อีกกว่า 50 ตัวทั่วโลก บันทึกภาพปรากฏการณ์สว่างขึ้นของดาวฤกษ์กว่า 25,000 ภาพ ศึกษาจนค้นพบ “ระบบดาวคู่ที่มองไม่เห็น”

          โดยเมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2559 กล้องโทรทรรศน์อวกาศ Gaia ขององค์การอวกาศยุโรป (European Space Agency: ESA) ค้นพบการสว่างขึ้นของดาวฤกษ์ 2MASS19400112+3007533 ในกลุ่มดาวหงส์ และตั้งชื่อย่อปรากฏการณ์นี้ว่า Gaia16aye ทางองค์การอวกาศยุโรป จึงแจ้งให้นักดาราศาสตร์ทั่วโลกเฝ้าสังเกตการณ์ ร่วมถึงนักวิจัยของ สดร. ซึ่งจากการเฝ้าสังเกตนานกว่า 500 วัน พบว่าเป็นปรากฏการณ์ไมโครเลนส์ (Microlensing) ซึ่งเกิดจากการเลี้ยวเบนของแสงรอบวัตถุมวลมากตามทฤษฎีของไอสไตน์ เมื่อมีวัตถุมาอยู่ระหว่างโลกกับดาวฤกษ์พื้นหลัง สนามโน้มถ่วงของวัตถุจะทำให้แสงเลี้ยวเบนคล้ายเลนส์นูน ทำให้ผู้สังเกตบนโลกเห็นดาวฤกษ์พื้นหลังสว่างขึ้น การศึกษาปรากฏการณ์ไมโครเลนส์สามารถช่วยให้นักดาราศาสตร์ค้นพบวัตถุที่มีความสว่างน้อย เช่น ดาวเคราะห์ ดาวฤกษ์ที่อยู่ไกล หรือแม้กระทั่งหลุมดำได้

          จากข้อมูลภาพถ่ายปรากฏการณ์ Gaia16aye มากกว่า 25,000 ภาพ มีอยู่มากกว่า 1,000 จากกล้องโทรทรรศน์ของ สดร. ที่พบว่าดาวฤกษ์มีการสว่างขึ้นจำนวน 5 ครั้ง เมื่อนำข้อมูลมาสร้างแบบจำลองพบว่าวัตถุที่เป็นเลนส์ ประกอบด้วยดาวฤกษ์สองดวงที่มีมวล 0.57 และ 0.36 เท่าของดวงอาทิตย์ ดาวทั้งสองห่างกันประมาณ 2 เท่าของระยะห่างระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ และมีคาบโคจรรอบกันยาวนาน 2 ปี แต่ด้วยระยะห่างจากโลกที่มากกว่า 2,000 ปีแสง ทำให้แสงที่มาจากดาวฤกษ์ทั้งสองสว่างน้อยกว่าความสามารถของกล้องโทรทรรศน์ที่จะสังเกตเห็น

ระบบดาวคู่นี้ ไม่ใช่วัตถุแรกที่นักวิจัยสดร.ร่วมกับนักดาราศาสตร์นานาชาติค้นพบด้วยเทคนิคไมโครเลนส์ ก่อนหน้านี้ ได้ค้นพบดาวเคราะห์นอกระบบชื่อว่า Kojima-1Lb ด้วยเทคนิคไมโครเลนส์มาแล้วเช่นกัน ซึ่งยังแสดงให้เห็นถึงศักยภาพของกล้องโทรทรรศน์ของ สดร. ที่สามารถทำงานวิจัยร่วมในระดับนานาชาติได้

...

เรียบเรียง : ดร. ศุภชัย อาวิพันธุ์ - นักวิจัย สดร.

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ Fan Page