หมอยง เปิดที่มา-ไทม์ไลน์การระบาดของฝีดาษวานร

          ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โพสต์ข้อความลงในเฟซบุ๊ก ‘Yong Poovorawan’ ถึงฝีดาษวานรหรือ Mpox ว่าจะเล่าเป็นตอนๆ โดยล่าสุดได้โพสต์ถึงการระบาดของโรคฝีดาษวานร Mpox ว่า

          ในราวปี นี้พ.ศ 2546  เกิดการระบาดในอเมริกา เป็นการนำเข้าหนูจากแอฟริกา เพื่อเป็นสัตว์เลี้ยง คือ Giant Gambian rat หนูที่นำเข้ามีเชื้อ Mpox ได้แพร่กระจายเข้าสู่ แพรี่ด็อก เป็นสัตว์ตระกูลฟันแทะ และหลังจากนั้นก็ระบาดเข้าสู่คน และมีการติดต่อระหว่างคนสู่คน จึงเกิดการระบาดขึ้น การระบาดสามารถควบคุมได้ หลังจากนั้นก็มีพบในคนประปราย ส่วนใหญ่ถ้าเป็นการระบาดเป็นกลุ่มก้อนจะพบในแอฟริกา นอกแอฟริกา ส่วนใหญ่จะพบเป็นรายราย และมีการติดโรคมาจากสัตว์ในตระกูลฟันแทะ หรือตระกูลหนู

          ในปีพ.ศ 2565  พบมีการระบาดออกนอกทวีปแอฟริกา โดยเริ่มจากสเปน หลังเทศกาล prime festival และได้กระจายไปทั่วโลกร่วมร้อยประเทศ มีผู้ป่วยมากกว่า 1 แสนราย ส่วนใหญ่ร้อยละ 97-98  จะเป็นในผู้ใหญ่ เพศชาย อายุตั้งแต่วัยหนุ่มถึงวัยกลางคน เป็นการสัมผัสกันอย่างใกล้ชิด หรือมีเพศสัมพันธ์ โดยเฉพาะในกลุ่มของชายรักชาย โรคนี้ส่วนใหญ่ไม่รุนแรง

          นับตั้งแต่ที่มีการระบาดนอกแอฟริกา มากกว่า 2 ปีที่ผ่านมา จนถึงปัจจุบัน มีผู้ป่วยร่วมแสนราย และมีการเสียชีวิตประมาณ 200 ราย ดังนั้นในภาพรวมโรคนี้ไม่รุนแรง มีอัตราการเสียชีวิตที่ต่ำ หรือประมาณ 0.2% หรือ 1 ใน 500 ราย ไวรัสพบว่าเป็น กลุ่ม 2 Clade 2b

          สำหรับประเทศไทย นับตั้งแต่เริ่มมีการระบาดจนถึงปัจจุบัน มีผู้ป่วยมากกว่า 800 ราย เป็น เพศชาย  97.5% และส่วนใหญ่ไม่รุนแรง

          ปีนี้ 2567 เกิดการระบาดใหญ่ ในทวีปแอฟริกา เช่น คองโก บุรุนดี เคนย่า รวันดา มากกว่า 15,000 ราย และมีการเสียชีวิตมากถึงร้อยละ 3.4 (537 ราย จาก 15,600 ราย) มีการเสียชีวิตในเด็ก และผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง ตรวจไวรัสพบว่าเป็น กลุ่ม 1 Clade 1b ซึ่งแตกต่างกับการระบาดก่อนหน้านี้ในประเทศนอกแอฟริกา จึงทำให้เกิดความกังวลว่าโรคนี้จะระบาดออกไปทั่วโลก การติดต่อของโรคจะไม่เหมือนกับช่วงที่ผ่านมา ที่ระบาดนอกแอฟริกา และพบได้ทั้งเพศชายและหญิง มีความรุนแรงมากกว่ามาก

          ก่อนหน้านี้ นพ.ยง โพสต์ถึงการ การตั้งชื่อ ฝีดาษลิงหรือฝีดาษวานร  ว่าการตั้งชื่อฝีดาษวานร พบและรายงานครั้งแรก เป็นการระบาดในลิงที่เลี้ยงไว้ทดลอง ลิงมีอาการและแยกเชื้อได้ในกลุ่มของฝีดาษ (poxvirus) จึงเรียกว่าฝีดาษลิง (Monkeypox) เมื่อกว่า 60 ปีที่แล้ว

          จนกระทั่งอีก 10 กว่าปีต่อมา พบโรคนี้ในมนุษย์ที่คองโก ไม่ทราบแน่ชัดว่าติดมาจากสัตว์ใด และก็พบเรื่อยมา ต่อมาจึงเข้าใจว่าสัตว์นำโรค น่าจะเป็นสัตว์ตระกูลฟันแทะหรือหนู และสามารถติดต่อระหว่างคนสู่คนได้

          การตั้งชื่อฝีดาษลิงหรือฝีดาษวานร ว่า เพราะพบครั้งแรกในลิง แต่ความเป็นจริงการติดต่อสู่คน ไม่ทราบว่าเป็นสัตว์ชนิดใด น่าจะเป็นสัตว์ในตระกูลฟันแทะ ในระยะหลังนี้องค์การอนามัยโลกเองจะตั้งชื่อโรคที่เกิดจากไวรัส หรือโรคอุบัติใหม่ จะไม่ใช้ชื่อสถานที่ สัตว์นำโรค บุคคล มาตั้งเป็นชื่อโรค เพราะจะทำให้เกิดบาดแผลต่อสิ่งนั้น หรือแนวคิดทัศนคติทางลบต่อสิ่งนั้นๆ องค์การอนามัยโลกจึงตั้งชื่อว่า 'Mpox'

          สำหรับประเทศไทย ผู้ที่ตั้งชื่อว่าฝีดาษวานร คือศาสตราจารย์นายแพทย์ประเสริฐ ทองเจริญ

Cr:เฟซบุ๊กYong Poovorawan

#ฝีดาษลิง

#หมอยง